[2022] Cẩm Nang Bệnh Tiểu Đường Cho Người Bệnh.

Khái niệm bệnh tiểu đường

Tiểu đường hay đái tháo đường là thuật ngữ dùng để đề cập tới nhóm bệnh gây ảnh hưởng đến lượng đường (glucose) trong máu luôn ở mức cao hơn so với bình thường. Khi mắc bệnh này, bệnh nhân không thể tự chuyển hóa các chất đường bột từ các loại thực phẩm hàng ngày, lâu dần sẽ tích tụ dẫn đến tăng lượng glucose trong máu. 

Lượng đường ở trong máu tăng cao quá mức sẽ làm gia tăng các biến chứng nguy hiểm như bệnh lý về tim mạch, thận hoặc đột quỵ với người bệnh. 

Theo Hiệp hội Đái tháo đường Thế giới, năm 2019 toàn thế giới có hơn 400 triệu người mắc bệnh tiểu đường. Dự kiến vào năm 2030 sẽ ở mức 578 triệu người và 700 triệu người vào năm 2045. Hay nói cách khác cứ 10 người lớn thì sẽ có 1 người có dấu hiệu mắc bệnh tiểu đường. 

Tuy nhiên, có tới 46,5% người đang sống với bệnh tiểu đường không được chẩn đoán. Việc điều trị bệnh ở giai đoạn muộn sẽ có nguy cơ gặp nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

 

Các dạng đái tháo đường thường gặp

Hiện nay, các dạng tiểu đường có thể gặp nhiều nhất là bệnh đái tháo đường type 1,2 và đái tháo đường thai kỳ

Đái tháo đường type 1

Là tình trạng bệnh thường xuyên gặp ở những bệnh nhân đái tháo đường. Nguyên nhân là do tế bào beta của tuyến tụy bị giảm tiết chất insulin hoặc không tiết ra insulin, khiến lượng đường trong máu mất cân bằng. Phần lớn đối tượng mắc bệnh này là ở trẻ em và những người trẻ tuổi. 

Đái tháo đường type 2

Đây là thể bệnh phổ biến nhiều nhất ở người trên 40 tuổi và có xu hướng trẻ hóa dần. Số bệnh nhân chiếm tới 90% các trường hợp mắc bệnh. Bệnh đái tháo đường (tiểu đường) type 2 hay còn gọi là bệnh tiểu đường không phụ thuộc vào insulin. Nghĩa là insulin do tuyến tụy tiết ra không đạt số lượng như người bình thường nhưng lại không có vai trò điều hòa lượng đường trong máu. 

Đái tháo đường thai kỳ

Ngoài hai thể bệnh nêu trên, bệnh tiểu đường còn một thế bệnh nữa là tiểu đường thai kỳ. Đối tượng chủ yếu là ở phụ nữ mang thai. Ở giai đoạn mang thai, cơ thể ít nhạy cảm hơn với insulin. Khi tuyến tụy không thể sản xuất lượng insulin cần thiết để vượt qua sức đề kháng sẽ dẫn đến tích tụ đường trong máu. Dẫn đến sản phụ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ. 

Mặc dù, tiểu đường thai kỳ sẽ hết ngay sau khi sinh con nhưng các chị em phụ nữ mang thai cần chú ý điều trị để tránh tác động xấu đến cả mẹ và bé. 

Dấu hiệu nhận biết bệnh đái tháo đường

Tùy theo từng type bệnh tiểu đường sẽ có những dấu hiệu nhận biết khác nhau. Đôi khi triệu chứng bệnh rất nhẹ, khó phát hiện nên có nhiều người chủ quan. Chỉ đến khi xuất hiện những biến chứng nặng hơn thì mới đi khám bệnh. 

Dưới đây là những dấu hiệu nhận biết theo từng type bệnh

1. Triệu chứng nhận biết đái tháo đường type 1

- Cảm thấy mệt, đói

Cơ thể khi cần chuyển đổi thực phẩm ăn vào glucose để lấy năng lượng và cần insulin để hấp thụ glucose. Tuy nhiên khi cơ thể không tạo ra đủ lượng insulin cần thiết hoặc các tế bào cơ thể kháng insulin sẽ khiến glucose khó hấp thụ và không lấy năng lượng. Chính vì vậy, người bệnh sẽ cảm thấy đói và mệt mỏi hơn bình thường. 

- Thường xuyên khát nước, đi tiểu nhiều 

Ở người bệnh tiểu đường type 1 có dấu hiệu đi tiểu nhiều hơn người bình thường. Lí giải điều này, ở người bình thường, lượng glucose sẽ được hấp thụ qua thận. Còn ở bệnh nhân tiểu đường, lượng glucose trong máu bị đẩy cao, thận không thể hấp thu tất cả. 

Kết quả là glucose sẽ được thải qua đường tiểu kéo theo thải nước, khiến cơ thể tạo nhiều nước tiểu, bệnh nhân đi tiểu thường xuyên hơn. Khi đi tiểu nhiều gây ra tình tình trạng mất nước, bệnh nhân sẽ rất khát do đó sẽ cần uống nước.

- Khô miệng, ngứa da

Do bệnh nhân đi tiểu nhiều hơn khiến cơ thể bị mất nước, làm cho vùng miệng cảm thấy bị khô. Đồng thời, da của người bệnh sẽ khô và có thể gây ngứa.

- Sụt cân

Đây là dấu hiệu điển hình thường gặp nhiều nhất ở bệnh nhân tiểu đường. 

2. Triệu chứng nhận biết đái tháo đường type 2

Các triệu chứng ở giai đoạn này thường xuất hiện khá nhẹ nên hầu hết các bệnh nhân không để ý nhiều. Triệu chứng thông thường có thể gặp: 

• Nhìn mờ
• Mệt mỏi
• Ăn nhiều nhưng vẫn mau đói
• Uống nước nhiều nhưng vẫn mau khát
• Đi tiểu thường xuyên, đặc biệt là vào ban đêm
• Vết thương lâu lành
• Đau và tê ở chân hoặc tay
• Sụt cân không rõ nguyên nhân
• Nhiễm trùng thường xuyên
• Tê hoặc ngứa ran ở bàn tay hoặc bàn chân
• Các vùng da trên cơ thể bị sạm đen, thường là ở nách và cổ.

3. Triệu chứng nhận biết đái tháo đường thai kỳ

Triệu chứng bệnh đái tháo đường thai kỳ thường không có biểu hiện rõ ràng, nhưng mẹ bầu sẽ gặp một số biểu hiện giống những người mắc bệnh đái tháo đường:

• Luôn cảm thấy khát nước và đi tiểu nhiều.
• Vùng kín bị nấm men, ngứa ngáy, khó chịu,...
• Khó lành các vết trầy xước, vết thương.
• Sụt cân không rõ nguyên nhân.
• Cơ thể cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng và kiệt sức.
• Nước tiểu có nhiều kiến bâu,...

Nguyên nhân gây bệnh đái tháo đường

Đối với bệnh đái tháo đường type 1 và type 2, những nguyên nhân sau chủ yếu thường gặp là: 

• Tiền sử gia đình có bố mẹ, anh chị em ruột, con mắc bệnh tiểu đường.
• Tiền sử bản thân từng bị tiểu đường thai kỳ.
• Tiền sử bệnh tim mạch do xơ vữa động mạch
• Tăng huyết áp.
• Ít hoạt động thể lực
• Thừa cân, béo phì.
• Bị rối loạn dung nạp đường hay rối loạn đường huyết đói

Nguyên nhân gây nên tiểu đường thai kỳ

Khi mang thai, nhau thai sẽ tạo ra những kích thích để duy trì thai kỳ. Những kích thích này sẽ làm cho tế bào tăng khả năng kháng insulin. Bình thường, tuyến tụy sẽ sản xuất đủ insulin để vượt qua sức đề kháng này, tuy nhiên một số trường hợp tuyến tụy không sản xuất đủ lượng insulin cần thiết khiến lượng đường vận chuyển vào tế bào giảm, lượng đường tích tụ lại trong máu tăng cao, dẫn đến tiểu đường thai kỳ.

Phụ nữ mang thai bị thừa cân, có tiền sử gia đình mắc bệnh tiểu đường hoặc đã được chẩn đoán bị rối loạn dung nạp glucose đều có nguy cơ cao bị tiểu đường thai kỳ.

Biến chứng nguy hiểm của bệnh đái tháo đường

• Mạch máu: Việc tăng glucose máu kéo dài có thể làm tổn thương mạch máu. Nếu tổn thương ở mạch máu lớn có thể gây ra bệnh tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, tổn thương thành mạch và hẹp các động mạch tứ chi, thậm chí tắc mạch gây hoại tử chi.
• Hô hấp: Bệnh nhân tiểu đường dễ bị viêm phổi và viêm phế quản do bị bội nhiễm vi khuẩn.
• Tiêu hóa: Người bệnh có thể bị viêm quanh nướu răng, rối loạn chức năng gan, viêm loét dạ dày, tiêu chảy.
• Da: Bệnh nhân có thể thấy ngứa ngoài da, hay bị mụn nhọt, lòng bàn tay và bàn chân ánh vàng, xuất hiện u màu vàng gây ngứa ở gan bàn chân, bàn tay, mông, viêm mủ da…
• Bệnh Alzheimer: Bệnh nhân tiểu đường tuýp 2 có nguy cơ cao mắc bệnh Alzheimer.

Điều trị bệnh đái tháo đường như thế nào?

Phương pháp điều trị chính trong bệnh này đó chính là điều chỉnh chế độ ăn uống hợp lý, tập luyện thể thao phù hợp và sử dụng thuốc điều trị. 

Ở thể tiểu đường tuýp 1, bệnh nhân được chỉ định dùng insulin trong suốt quãng đời còn lại vì cơ thể đã không còn khả năng tự sản xuất insulin.

Ở thể tiểu đường tuýp 2, nếu bệnh nhân không cải thiện được tình trạng tăng lượng đường trong máu bằng chế độ dinh dưỡng và tập luyện thể dục hàng ngày, bệnh nhân có thể sử dụng thuốc uống hoặc thuốc tiêm để ổn định lượng đường trong máu.

Để bệnh không tiến triển nặng, bệnh nhân tiểu đường cần có kế hoạch theo dõi lượng carbohydrate, cũng như hạn chế sử dụng các loại thực phẩm chế biến sẵn, ít chất xơ; nên ăn nhiều rau xanh, các loại thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp.